Inteligjenca trashegohet apo fitohet?

Mon Nov 02 2009, 12:59

Per shekuj psikologet, psikiatret dhe fizikantet kane studiuar personalitetin. Ato kane arritur ne te dhena perfundimtare qe qeniet njerezore kane tipare te dallueshme te personalitetit dhe karakteristika qe i bejne ato te ndryshem nga njeri tjetri; dhe qe personaliteti ndikon si shendetin mendor ashtu edhe shendetin fizik.
Njeriu i pare qe klasifikoi personalitetin sipas llojit ishte Hipokrati, babai i mjekesise perendimore.Ai propozoi qe egzistonin kater tipe te ndryshem te personalitetit. Teoria e tij ishte qe tipi I personalitetit te tij percakton prekshmerine e mosfunksionimit mendor dhe ndjeshmerine ndaj semundjeve. Qe atehere ai deklaroi arritjet e tij. Pas tij shume te tjere formuan teorite e tyre rreth personalitetit.

Ne shekullin e 19-te psikoanalisti Zigmund Frojd zhvilloi teorine e tij te detajuar te personalitetit. Hipoteza themelore e tij ishte qe trupi eshte burimi i vetem i energjise mendore. Ai e studioi personalitetin vetem nga kendveshtrimi mendor. Menjehere pasi u publikua teoria e Frojdit, psikiatristi Karl Jung propozoi teorine e tij te pergjithshme per te shpjeguar sesi lloji I personalitetit ndikon ne cdo aspekt te jetes se njeriut.
Ashtu si Hipokrati, Jung supozoi se egzistonin lloje personaliteti te dominuara nga kater menyra te ndryshme te funksionimit psikologjik ; te menduarit, ndjeshmerine, te nuhaturit dhe perceptimi. Ai hodhi teorine qe ndersa ne kemi kapacitetin ti perdorim te katra keto funksione, ne nuk i zhvillojme ato ne te njejten kohe.

Jung besonte gjithashtu se njerezit jane shumeshqisor ne funksionimin e tyre psikologjik dhe nuk varet vetem nga keto pese shqisa (shikimi,degjimi,prekja,shijimi,nuhatja) per mbledhjen e informacioneve. Jung ishte i mendimit se ndryshimet ne njerez ishin rezultat i funksioneve themelore psikologjike te trasheguara te shoqeruara me ate si nje njeri mbledh informacione dhe merr vendime. Nepermjet punes se tij ai u be i vetedijshem per terheqjet kryesore dhe neverite qe njrezit kane kundrejt njerezve te tjere duke vene ne dukje lidhjen qe ato kane me ngjarjet e jetes.

Duke u bazuar ne shume teori te personalitetit secili nga ne kemi brenda personalitetit tone si forcen dhe dobesine qe fillimisht jane te caktuara nga qarku neurologjik gjenetik qe gjendet ne tiparet e personalitetit tone. Sa me shume qe ne funksionojme brenda tipareve tona te trashegueshme, aq me te forte dhe me te sigurte behemi ne.Sa me i forte sensi i realitetit aq me teper kontroll kemi ne mbi jeten tone ; dhe me te pajisur jemi ne per te marre zgjedhjet qe krijojne jeten dhe dhendetin qe ne duam. Ne ndodhemi ne nje pozicion me te forte per te perfituar dhe maksimizuar mundesite qe jeta ve para nesh.
Ne qofte se funksionojme jashte tipareve tona thelbesore dhe punojme nga funksionet psikologjike te pazhvilluara (dobesite), atehere jeta humbet sinkronizmin e vet. Ne behemi te dobet energjetikisht, konfuz menderisht dhe provojme shqetesime fizike. Jeta na duket jashte kontrolli dhe ne kemi nje ndjenje te forte te qenit te shkeputur prej saj. Ne ndjehemi te mpire emocionalisht dhe mendimet tona coroditen.
Kemi mesuar se mendja eshte kontrolluesja e te gjithe funksioneve fizike dhe te sjelljes dhe qe fuqia e mendjes qellimisht ose joqellimisht mund te ndikoje si ne energjine e trupit dhe ne trupin fizik.
Pas atyre studimeve te hershme kerkimesh jane bere studime me te pergjithshme per te zgjeruar kuptimin sesi mendja influencon mireqenien tone fizike. Keto studime vertetojne premisen qe egziston ne lidhjen e drejte ndermjet personalitetit, mendimeve dhe emocioneve.
Eshte zbuluar se mendimet dhe emocionet tona jane te nderthurura dhe qe te dyja luajne nje rol te rendesishem ne zhvillimin tone.

Tiparet dhe karakteristikat e personalitetit

Çdo njeri prej nesh eshte i lindur me tipare personaliteti te trasheguara, duke nenkuptuar kodin tone biologjik gjenetik i cili percakton menyren sesi truri jone zhvillohet dhe si personaliteti yne shfaq veten e vet. Kjo eshte pjesa jone thelbesore. Tiparet e personalitetit tone shfaqen qe ne moshe te re dhe mbeten te pandryshueshme gjate gjithe jetes. Ato trajtojne menyren sesi ne veprojme , sesi ne mendojme dhe ato vendosin karakteristikat e mesuara te personalitetit.
Tiparet formojne zakonet tona te pavullnetshme qe percaktojne drejtimin qe jeta jone do te marre. Ato vendosin menyren tone te preferuar te mbledhjes se informacioneve dhe sesi ne i gjejme. Tiparet e personalitetit ndikojne ne zgjedhjen e fjaleve qe ne perdorim per te komunikuar me te tjeret, ashtu si edhe ne mesojme.
Tiparet e personalitetit tone jane pergjegjes per funksionimin e trurit tone dhe per reaksionet normale neurobiologjike dhe biokimike. Ato vendosin dialogun elektrokimik qe merr pjese ndermjet trurit, sistemit endokrin dhe trupit fizik. Tiparet e personalitetit shfaqen ndermjet nje ngjyre dominuese te gjetur (te ndodhur ) ne sistemin energjik te njeriut.
Pjeset e mesuara te personalitetit quhen karakteristika . Karakteristikat jane menyra e sjelljes qe ne zhvillojme si nje rezultat i asaj qe ne kemi mesuar. Ato reflektojne historine tone biografike. Ato jane ato qe na bejne ne unik. Ato jane cilesite dalluese qe na dallojne neve nga te tjeret, dhe jane ato qe percaktojne identitetin tone dhe sesi ne e shprehim kete identitet ne boten e jashtme. Karakteristikat jane pergjegjese ne formimin e zakoneve, nazeve dhe shembujt e sjelljes qe behen ves. Ne sistemin energjik te njeriut, karakteristiket e personalitetit tone reflektohen ne shtresen emocionale te energjise. Ato sigurojne informacionin biologjik qe del ne pah nepermjet reaksioneve tona emocionale.
Kur ne kombinojme tiparet e personalitetit me karakteristikat, ne percaktojme tipin e personalitetit duke nenkuptuar shembujt ne vijim te parashikueshem qe drejtojne rrugen, (menyren) qe ne jetojme ne kete menyre.
Lloji I personalitetit prezanton renditjen e rregullt nepermjet se ciles ne formojme perceptimin tone, qendrimet, besimet dhe vlerat.. Duke perdorur premisen e llojit te personalitetit si nje formule kategorike e ben ate me te lehte dhe percakton pse njerezit jane te ndryshem .

- Mendoni per llojin e personalitetit tani si piloti jone automatik. Ai formon shembujt e pavullnetshem te sjelljes te nevojshem per ne per te funksionuar dhe per te mbijetuar .Tiparet e tij te trasheguara krijojne harten tone personale te rruges e cila drejton drejtimin e jashtem qe ne marrim ne jete. Karakteristikat e tij ndikojne ne ate qe ne behemi. Ai ndikon imazhin tone ne sedren, vetebesimin, dhe vetevleresimin tone. Eshte ajo qe na motivon ne, krijon ngacmimin(acarimin ) tone dhe kontrollon stresin dhe menyren sesi ai ndikon tek ne.
Personaliteti ndikon ne menyren sesi ne i perballojme sfidat e jetes dhe mekanizmat qe ne zhvillojme per tia dale mbane. Eshte parimi i organizimit qe ndikon ne ndjenjen tone te realitetit, ndikon ndjeshem mbi shendetin tone dhe mbi te gjitha ne mireqenien tone.

- Te kuptosh dhe te pranosh vetveten

Une besoj se duke mesuar me teper rreth tipit te personalitetit, ne mund te zhvillojme strukturen tone per te kuptuar me mire vetveten. Ne do te jemi ne gjendje te njohim, te pranojme dhe te veme ne perdorim forcen e personalitetit tone ne menyre te tille qe ne mund te maksimizojme aftesite dhe talentet tona te trasheguara (te lindura ). Ne do te kemi njohuri me te thella sesi trupi dhe mendja jone komunikojne, dhe do te behemi te vetedijshem se cila eshte pjesa jone e dobet. Ne do te fillojme te percaktojme (njohim ) cilat mendime dhe shembuj te sjelljes jane veteshkaterruese dhe krijojne cekulibra kimik qe rrisin potencialin tone (fuqine tone vepruese) ndaj semundjeve .
Akoma me teper, nivelin shpirteror, kuptimi i llojit te personalitetit na pozicionon ne duke i dhene fuqi individualitetit tone si i shprehur nepermjet personalitetit te shpirtit tone. Ne provojme nje ndjenje ne teresi – ndjenja e teresise qe vjen vetem nepermjet integrimit te pakushtezuar te trupit, mendjes dhe shpirtit. Vertetesia dhe rendesia jone do te shfaqet nepermjet drites se hijes sone per te pare dhe pelqyer gjithcka . Ne do te provojme kenaqesine me te madhe dhe me te paster qe mund te kete ne jete, kenaqesine qe vjen nga pranimi dhe pelqimi i vetvetes.